Bazylika Świętego Krzyża, Warszawa
Odbudowa ołtarza św. Rocha
Ołtarz św. Rocha to późnobarokowe dzieło sztuki sakralnej, które na przestrzeni lat uległo znacznym zniszczeniom. Celem projektu zainicjowanego przez ks. proboszcza dr. Bartosza Pikula było przywrócenie jego pierwotnej formy – zarówno artystycznej, jak i liturgicznej – z pełnym uwzględnieniem pierwotnej ikonografii i obecności wszystkich patronów: św. Rocha, Rozalii, Barbary, Floriana i Sebastiana. Rekonstrukcja została oparta na obszernej dokumentacji fotograficznej, opisowej i porównawczej. Koncepcję opracował artysta rzeźbiarz Paweł Pietrusiński, we współpracy z prof. Michałem Wardzyńskim. Zadanie zrealizowano w rekordowym czasie 5 miesięcy, łącząc nowoczesne technologie 3D, obróbkę cyfrową i robotykę przemysłową z tradycyjnymi technikami rzeźbiarskimi, snycerskimi i pozłotniczymi. Efektem jest wyjątkowa, nowatorska rekonstrukcja ołtarza – wierna tradycji, a zarazem wykonana z najwyższym kunsztem współczesnego rzemiosła.
Tradycyjne modelowanie
Elementy ołtarza pozbawione ikonograficznej dokumentacji – jak figura Św. Floriana czy zwieńczenie z apoteozą Św. Rozalii – zostały ręcznie wymodelowane w gipsie techniką narzutu. Artyści rzeźbiarze Paweł Pietrusiński, Antoni Ciężkowski i Grzegorz Staręga wykonali pełnowymiarowe modele 1:1, pracując bezpośrednio na docelowym materiale, z pominięciem form w glinie.
Modelowanie narzutowe wymaga dużego doświadczenia – gips nakładany jest warstwami na przygotowaną konstrukcję, a następnie kształtowany dłutami, podobnie jak drewno. Pozwoliło to na uzyskanie efektu zbliżonego do finalnej rzeźby, spójnego z pozostałymi elementami ołtarza. Praca ta uwzględniała podziały technologiczne i artystyczne, umożliwiające późniejsze odwzorowanie w drewnie oraz złocenie. Dzięki tradycyjnej metodzie artyści zachowali pełną kontrolę nad formą i charakterem rzeźby.
Opracowanie cyfrowe
Zastosowanie technologii 3D oraz robotyki CNC pozwoliło nam znacząco przyspieszyć i zoptymalizować proces odtwarzania form rzeźbiarskich, z zachowaniem pełnej wierności oryginałom oraz najwyższej jakości wykonania. Dzięki automatyzacji wstępnych etapów obróbki możliwe było szybkie i precyzyjne odwzorowanie nawet najbardziej złożonych elementów, które następnie zostały wykończone ręcznie, zgodnie z zasadami sztuki rzeźbiarskiej. Modele cyfrowe opracowaliśmy wykorzystując zarówno skanowanie istniejących detali, jak i projektowanie od podstaw. Za koordynację prac technologicznych i programowanie odpowiadał Krzysztof Lewandowski, a modelowanie 3D wykonał Rostyslav Varlakov. W realizację zaangażowani byli również: Karol Mielniczek, Sergiej Ublanov i Krzysztof Kulesza.
Integracja nowoczesnych technologii z rzemiosłem artystycznym umożliwiła nam skrócenie czasu realizacji, bez kompromisów w zakresie precyzji, estetyki i zgodności z tradycją. Dzięki temu możemy skutecznie odpowiadać na potrzeby współczesnej architektury sakralnej.
Ręczne prace rzeźbiarskie
Po cyfrowej obróbce maszynowej, wszystkie elementy rzeźbiarskie wymagały precyzyjnego, ręcznego opracowania. Powierzchnie drewna, mimo zaawansowanej obróbki z użyciem maszyn numerycznych i robotów przemysłowych, nosiły ślady trajektorii narzędzi – bruzdy, mikronierówności oraz charakterystyczne włókniste struktury powstałe na miękkich partiach drewna.
Doświadczeni konserwatorzy i rzeźbiarze – Antoni Ciężkowski, Tomasz Maciejko, Bartosz Markowski, Piotr Orthwein i Grzegorz Staręga – podjęli się ręcznego opracowania wszystkich detali. Pracując przy użyciu dłut i tarników, wygładzali powierzchnie, wzmacniali modelunek i wydobywali delikatne partie reliefu, nadając im wyrazistość niezbędną przed etapem gruntowania i pozłoty.
W miejscach, gdzie obróbka maszynowa nie była w stanie oddać pełni głębi reliefów i detali formy, niezbędne było całkowicie ręczne ich odtworzenie. Dodatkowo, w celu ograniczenia naprężeń drewna i zapobieżenia jego pękaniu, wszystkie rzeźby zostały starannie wydrążone od tyłu. Dzięki zespołowej pracy i tradycyjnym metodom rzeźbiarskim udało się zachować pełną artystyczną spójność z historycznym charakterem ołtarza.
